سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

به گزارش روابط عمومی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری؛ در راستاي منويات مقام معظم رهبري (مدظله العالی) در نام گذاري سال جاري به عنوان "جهش توليد" و همچنين توجه ویژه به ظرفیت رویشگاه محصولات فرعی جنگل  ها و مراتع به عنوان یکی اولویتهای برنامه سال 1399 سازمان، " كارگروه توسعه و بهره برداري محصولات فرعی جنگلی و مرتعی و نیز توسعه گياهان داروئي و صنعتی " در سطح 50 هزار هكتار از عرصه های منابع طبیعی کشور با حضور صاحب نظران و كارشناسان بخش های ذیربط درون و برون سازمان با محوريت معاونت آبخيزداري، امور مراتع و بيابان سازمان تشکیل و راه کارهای اجرایی برای دستیابی به اهداف مد نظر با تاكيد بر امر حفاظت، احياء، اصلاح، توسعه و بهره برداري، مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

***اقدامات اجرایی و فنی
مراتع مهمترين ذخيره گاه ژنتيكي گونه هاي منحصر به فرد گیاهان دارويي، خوراكي و صنعتي با ارزش مي باشند و حفاظت از اين رويشگاه ها و ذخائر ژنتيكي در اولويت برنامه هاي سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور قرار دارد.
سیاست سازمان در بهره برداري از محصولات فرعی جنگلی و مرتعی در عرصه هاي منابع طبيعي، در قالب طرح هاي مدیریت منابع طبیعی و آبخیزداری مي باشد. لذا در عمليات بيولوژيك استفاده از گونه هايی که واجد فراورده های دارويي، معطر، خوراكي و ... است در اولویت قرار دارند. توجه به تركيب طبيعي تيپ هاي مرتعي و جنگلی و عدم ورود گياهان غير بومي و استفاده از روش هاي نزديك به طبيعت همچون كپه كاري و استفاده از سامانه هاي ذخيره نزولات و پرهيز از دست خوردگي سطح خاك همچون انجام شخم مورد تأكيد مي باشد.
استفاده از ماشين آلات و مصرف نهاده هاي كشاورزي همچون كود و سموم شيميايي  و اجراي" عمليات زراعي" براي توليد گياهان دارويي در مراتع توصيه نمي گردد و در این عرصه ها، احياء و توسعه رویشگاه های مولد محصولات فرعی تنها با روش هاي نزديك به طبيعت در قالب طرح هاي مرتعداري تلفيقي با ملاحظات اكولوژيك مد نظر باشد.
به منظوراحياء، توسعه و بهره برداري از محصولات فرعی جنگلی و مرتعی در طرح هاي منابع طبيعي، ارزيابي عرصه هاي منابع طبیعی جهت تعيين ظرفيت توليد، تهيه نقشه هاي اجرايي مربوطه، اصلاح و تقويت سيستم نظارت بر طرح ها  با استفاده از ظرفيت سازمان نظام مهندسي كشاورزي و منابع طبيعي و نظارت عاليه ادارات كل در دستور كار قرار گيرد.
به منظور تأمين بذر، نهال، قلمه و نشاء مورد نياز، لازم است تا بخشي از ظرفيت ايستگاه هاي توليد بذور گياهان مرتعي و نهالستان های جنگلی، در قالب طرح هاي مصوب  به اين امر اختصاص داده شود.
به منظور مديريت اصولي و كنترل فرسايش در اراضي ديم رها شده و كم بازده با در نظر گرفتن كليه ملاحظات حقوقي و تعيين وضعيت مالكيت، توسعه گياهان دارويي و صنعتی چند ساله به صورت ديم به گونه اي كه كمترين ميزان خاك ورزي را داشته و ضمن حفاظت از خاك  باعث توسعه کشت گياهان دارويي و صنعتی و توانمند سازي بهره برداران و جوامع محلي گردد، صورت پذيرد.
توسعه گياهان دارويي و صنعتی در اراضي ديم كم بازده و تخريبي، در صورت وجود پتانسيل هاي اكولوژيك و اعمال ملاحظات حقوقي، با استفاده از گونه هاي چند ساله و بوته اي با روش هاي نزديك به طبيعت و با استفاده از سامانه هاي آبگير و ذخيره نزولات آسماني اجراء تا شرايط برگشت اين اراضي به چرخه توليد فراهم و موجب ارتقاء توان اقتصادي بهره برداران گردد.
با توجه به اينكه نقشه هاي قطب بندي و استعداديابي عرصه های واجد گياهان دارويي در مراتع جهت توسعه، احياء و حفاظت از این عرصه ها  به تفكيك شهرستان و استان تهيه شده، لازم است نتايج آن در برنامه ريزي هاي اجرائي  مورد توجه قرار گيرد.  ضمنا در احياء رويشگاه هاي محصولات فرعی مرتعی و جنگلی انتخاب گونه هاي سازگار با تاكيد بر قرق عرصه ها مورد تاکید است.
توزيع و پراكنش گونه هاي گياهي در هر رويشگاهي تابع عوامل اكولوژيك طبيعي(درجه حرارت، بارندگي، نور، خاك، ميزان رطوبت) و عوامل غير طبيعي(انسان) و ساير عوامل مانند فرم رويشي درخت، درختچه، بوته هاي يكساله علفي، چند ساله علفي مي باشد كه مي بايست جهت توسعه وحفاظت از آن ها مد نظر قرار گيرد.
با هدف کاهش اثرات منفی زراعت در زیر اشکوب جنگل های زاگرس بر اکوسیستم جنگلی ضرورت دارد تا با هدف  تغییر الگوی کشت زراعت های یکساله ضمن جلب مشارکت بهره برداران عرفی از طریق اقدامات ترویجی نسبت به کشت گونه های سازگار  چند ساله و پایا که واجد فراورده های دارویی و صنعتی هستند درقالب طرح هاي مدیریت منابع جنگلی و جنگلداری چند منظوره اقدام گردد. 
***بازاریابی
به منظور ساماندهی عرضه و تقاضا محصولات فرعی جنگلی و مرتعی و گیاهان دارویی و صنعتی در بازار، همچنین توسعه فرآوري محصولات و استفاده از فن آوري هاي نوين در چرخه توليد ضرورت دارد تا زنجيره توليد، ارزش و بازاريابي برای دستیابی به تولید پایدار  و اجتناب از خام فروشی محصولات، مد نظر قرار گرفته و اين چرخه به صورت هماهنگ و منسجم، كامل و اصلاح شود.
جهت كاهش فشار بر عرصه هاي منابع طبيعي لازم است مشاركت در اهلي سازي گياهان دارويي و تدوين دستورالعمل هاي كشت تجاري، جهت حفظ ذخاير ژنتيكي توسط وزارت جهاد كشاورزي با همكاري معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري در الويت برنامه هاي اجرايي قرار گيرد.
ايجاد كارگاه هاي محلي فرآوري و بسته بندي گياهان دارويي مي تواند تأثير مهمي در اشتغال زايي و ارتقاء معيشت مرتعداران و بهره برداران و حاشيه نشينان جنگل داشته باشد. همچنين مي تواند موجب توسعه گياهان با ارزش دارويي و صنعتي و تقويت مشاركت مردم در حفاظت از رويشگاه هاي طبيعي شود.
***اقدامات حفاظتي
جهت حفاظت و جلوگيري از برداشت غير مجاز گونه هاي نادر و در حال انقراض به عنوان ذخيره گاه ژنتيكي ارزشمند، همچنين حفاظت براي نسل هاي آينده، تاكيد بر مشاركت بيشتر تشكل ها و بهره برداران به عنوان عوامل اجتماعي در تمامي مراحل و فرآيند ها، لازم و ضروري مي باشد.
اجراي قرق در رويشگاه هاي خاص با هدف تامين شرايط مناسب زادآوري طبيعي در چارچوب طرح هاي منابع طبيعي مورد توجه قرار گيرد.
***اقدامات آموزشي وترويجي
اطلاع رساني در زمينه شناخت اهمیت و اثرات اكولوژيكي و زيست محيطي منابع طبيعي تجديد شونده به خصوص در نزديكي سامانه هاي آبگير و زير اشكوب جنگل  به مردم و مسئولين  با استفاده از رسانه هاي گروهي انجام شود.
زمينه سازي در جهت توسعه و ارتقاء مشاركت فعالانه مردم و جوامع محلي به ويژه بهره برداران واقعي در اجراي طرح ها و نظارت پروژه ها و برگزاري دوره هاي آموزشي براي جوامع محلي
زمينه سازي و برقراري هماهنگي بين سازمان هاي تحقيقاتي، آموزشي و اجرايي مربوط به حفاظت و احياء منابع طبيعي تجديد شونده
همكاري با سازمان نظام مهندسي كشاورزي و منابع طبيعي جهت برگزاري دوره هاي آموزشي