سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

جنگل‌ها یکی از ثروت‌های ملی است که حفاظت و بهره‌برداری اصولی از آن وظیفه همگانی به شمار می‌رود و هرگونه آسیب به آن و سهل‌انگاری در محافظت از آن برای نسل‌های آینده مشکل‌ساز خواهد بود. تهدیدها و چالش‌های زیادی پیش روی جنگل‌ها است که به عزم ملی و اراده‌ای راسخ جهت برطرف ساختن این مشکلات و ارائه راهکارهای لازم نیاز است تا بتوان از این گنجینه گران‌بها به درستی استفاده کرد.

ریس اداره فنی جنگل‌داری و جنگل‌کاری منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری مساحت کل جنگل‌های استان را ۳۲۸ هزار هکتار عنوان کرد و افزود: سهم این جنگل‌ها از منابع ملی ۲.۳ درصد است و حدود ۹۶درصد آن را جنگل‌های بلوط تشکیل داده است.

علی‌حسین امینی گفت: گونه غالب جنگل‌های چهارمحال و بختیاری بلوط ایرانی و گونه‌های همراه از جمله بنه و انواع بادام‌ها، داغداغان، زالزالک، افرا کیکم و اُرس است و عمده جنگل‌ها در ناحیه غربی و به ترتیب سطح در شهرستان‌های لردگان، خانمیرزا، اردل، کوهرنگ، کیار و قسمتی در منطقه بروجن وجود دارد.

ذخیره‌گاه جنگلی

به گفته وی، توده‌های ارزشمند جنگلی از نظر ژنتیکی که در مناطقی از استان به صورت توده‌ای یافت می‌شوند و به وسیله قطع درختان یا چرای مفرط دام احتمال کاهش زادآوری آن‌ها وجود دارد به عنوان ذخیره‌گاه جنگلی اعلام می‌شود.

او بیان کرد: ۹ ذخیره‌گاه جنگلی قدیمی به مساحت ۸۴۹ هکتار و ۱۰ ذخیره‌گاه جدید به مساحت یک‌هزار و ۵۲۰ هکتار اضافه شده است.

مهمترین چالش جنگل‌های استان

او به چرای مفرط دام در جنگل‌ها به عنوان مهمترین چالش پیش روی آن‌ها اشاره کرد و گفت: بروز آفات و بیماری‌ها از جمله جوانه‌خوار بلوط، ریشه زالزالک و زنگ بنه و همچنین مشکلات اقلیمی از جمله کاهش بارندگی، افزایش دما، و تغییر رژیم بارش از برف به باران که منجر به کاهش رطوبت در دسترس گیاه و درنهایت خشکیدگی گونه‌های جنگلی می‌شود، از دیگر چالش‌های طبیعی پیش‌روی جنگل‌ها و قطع جنگل جهت مصارف زغال و هیزم توسط افراد سودجو و آتش‌سوزی از جمله عوامل انسانی است که منجر به تخریب جنگل‌ها می‌شود.

امینی در ادامه افزود: توجه نکردن برنامه‌ریزان به حوزه‌های مربوط به محیط‌زیست و منابع طبیعی و ارزش اکولوژیکی آن، نادیده گرفته شدن پوشش جنگلی در طرح‌های عمرانی و توسعه و فقر معیشتی مردم که منجر به دست‌اندازی مردم به جنگل‌ها می‌شوند.

او اظهار داشت: موارد خشکیدگی به صورت توده‌ای و تک پایه در حدود ۵۰ هزار هکتار دیده می‌شود و خشکیدگی به صورت زیاد در حدود هفت هزار هکتار از این مناطق مشاهده شده است.

انواع پوشش گیاهی جنگل‌ها

به گفته وی، پوشش گیاهی جنگل‌ها از نظر شدت تراکم به پوشش خوب، پوشش متوسط، و پوشش ضعیف تقسیم بندی می‌شوند که حدود ۲۵۰ هکتار جنگل‌ها با پوشش کمتر از ۳۰ درصد در طبقه پوشش کم قرار دارند و نیاز به اصلاح، احیا و غنی سازی دارند.

راهکارهای برطرف ساختن چالش‌ها

رییس اداره فنی جنگل‌داری و جنگل‌کاری منابع طبیعی و آبخیزداری پیشنهاد داد: ایجاد سامانه‌های آبگیر برای ذخیره آب باران بالادست درختان، غنی‌سازی جنگل‌ها، واردات علوفه، نهاده‌های دامی، چوب، الوار و زغال جهت کاهش قطع و مصرف درختان، آموزش جوامع محلی و گردشگران و جنگل‌کاری اقتصادی با گونه‌های مثمر به کمک مردم از جمله راهکارهای برطرف ساختن چالش‌ها است.

ضرورت استفاده از گونه‌های بومی و  پیشگام به منظور احیا

معاون بخش منابع طبیعی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری نیز اظهار داشت: در کشت گونه‌های جنگلی به منظور احیاء و غنی سازی جنگل لازم است به دو نکته توجه داشت؛ نکته اول اینکه از گونه‎‌های بومی منطقه که بالاترین سازگاری را با رویشگاه مبدا دارند استفاده شود و دیگر اینکه در شرایط فعلی جنگل‌های استان، استفاده از گونه‌های پیشگام یا پیش آهنگ مانند انواع گونه‌های بادام وحشی ضرورت دارد.

یعقوب ایرانمنش گفت: مشکلات اقتصادی و وابستگی معیشتی روستاهای حاشیه جنگل به عرصه‌های منابع طبیعی، چرای دام در جنگل، زراعت زیراشکوب جنگل، بهره‌برداری ناپایدار از محصولات فرعی جنگل، عملیات‌های عمرانی ناسازگار با طبیعت، تداوم خشکسالی‌ها و طغیان آفات و بیماری‌ها از مهمترین عوامل تهدید جنگل‌های استان است.

مهمترین چالش‌های عرصه‌های جنگلی

او در خصوص چالش‌های پیش‌روی عرصه‌های جنگلی بیان کرد: پدیده زوال و خشکیدگی بلوط، کاهش کمی و کیفی جنگل‌های استان، فقدان تجدید حیات و زادآوری، فرسایش شدید خاک، کاهش تنوع زیستی، خالص‌شدن تیپ‌های جنگلی و تبدیل شدن فرم پرورشی جنگل‌های بلوط از دانه زاد به شاخه زاد از مهمترین چالش‌های عرصه‌های جنگلی است.

راهکارهای برطرف ساختن چالش‌های پیش روی جنگل‌ها

او افزود: حل مشکلات اقتصادی و اجتماعی جوامع جنگل نشین، اقصادی کردن جنگل با کشت گیاهان دارویی بومی منطقه و افزایش ارزش افزوده محصولات فرعی جنگل، استفاده از رویکرد زیست بومی در مدیریت جنگل و مشارکت جوامع محلی در مدیریت جنگل، محافظت اصولی و کامل از عرصه‌های جنگلی، جلوگیری از ورود دام مازاد در جنگل به ویژه جلوگیری از ورود گردشگران و دام در مناطقی که در حال زادآوری و تجدیدحیات است، احیا مناطق جنگلی تخریب یافته و نگهداری از جنگل‌کاری‌های انجام شده، استفاده از ظرفیت گونه‌های بومی هر منطقه و توجه به مبدا جغرافیایی بذر و نهال از جمله راهکارهای برطرف ساختن چالش‌های پیش روی جنگل‌ها است.