سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

به نقل از خبرگزاری ایرنا ، بر اساس آمار ۸۴.۸ میلیون هکتار از وسعت کشور را مراتع تشکیل می‌دهد که  ورود زودهنگام و خروج دیرهنگام دام عشایر و چرای بیش از حد، حضور دام مازاد در مراتع، خشکسالی، فرسایش خاک و سیلاب از مهمترین دلایل تخریب مراتع است که با مدیریت در استفاده از مراتع به خصوص جلوگیری از ورود زودهنگام دام در مراتع و جلوگیری از ورود دام مازاد می‌توان از تخریب بیشتر مراتع جلوگیری کرد.

ترحم بهزاد، مدیرکل دفتر امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در گفت وگو با خبرنگار ایرنا در شهرکرد، با اشاره به اینکه حفظ و احیای مراتع و اجرای طرح‌های مرتعداری و ممیزی مراتع در اولویت برنامه‌های این سازمان قرار دارد، گفت: ۷.۲ میلیون هکتار مراتع کشور متراکم و خوب ، ۲۱.۴ میلیون هکتار مراتع متوسط و نیمه متراکم و ۵۶.۲ هکتار میلیون هکتار مراتع کم تراکم و ضعیف است.

به گفته وی، براساس آخرین آمار جمع‌بندی شده بیش از ۸۰ میلیون هکتار از مراتع کشور ممیزی شده است و اجرای ممیزی مراتع تا پایان نیمه نخست امسال به اتمام خواهد رسید.

وی اظهار داشت: ۷۹ میلیون دام در مراتع کشور وجود دارد در حالی که که باید ۳۸ میلیون واحد دامی به مدت هفت ماه از ظرفیت مراتع استفاده کنند که وضعیت دام موجود در مراتع ۲.۲ برابر مازاد است.

کوچ زودهنگام عاملی برای تخریب مراتع   

بهزاد با اشاره به اینکه کوچ و استفاده زودهنگام و دام مازاد در مراتع مهمترین عوامل تخریب مراتع است،گفت: اسفندماه سال گذشته برای نخستین بار دستورالعمل مدیریت چرا، کنترل پروانه چرای دام، ساماندهی کوچ تدوین شد و به استانداران، مدیران سازمان جهادکشاورزی، مدیران منابع طبیعی و امور عشایر استان‌ها برای حفظ منابع آب،خاک، تقویت پوشش گیاهی،آمایش سرزمین و جلوگیری از تخریب سرزمین و چرای زودهنگام دام و کنترل افراد بدون پروانه چرا ارائه شده است.

وی افزود: زمان ورود و خروج دام، ظرفیت دام و مدت استفاده از مراتع به عنوان سه موضوع مهم در حوزه مدیریت چرا دام در مراتع است که برای اجرایی شدن سیستم چرای متناوب و چرخشی در مراتع نیز با فرماندهی انتظامی ناجا، پلیس راهور، صدا وسیما، دادستان کل کشور مکاتباتی انجام شده است.

وی اظهار داشت: برای جلوگیری از کوچ زودهنگام عشایر نیز برنامه‌ریزی شده که زیرساخت‌ها و تمهیدات لازم برای توزیع نهاده، آب و خدمات‌رسانی به عشایر در استان‌های مبدا توسط سازمان امور عشایر و شرکت پشتیبانی امور دام با استفاده از ظرفیت تعاونی و تشکل‌های عشایری انجام شود. 

عوامل موثر در چرای زودهنگام

مدیرکل دفتر امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور گفت: تغییرات اقلیم، خشکسالی، کاهش بارندگی مهمترین عوامل موثر در چرای زودهنگام است که این امر باعث تخریب عرصه‌های مرتعی و بروز خسارت زیست محیطی می‌شود.

به گفته وی، چرای زودهنگام و رعایت نشدن زمان ورود و خروج دام به مراتع، رعایت نشدن ظرفیت دام و مدت استفاده از مراتع به کاهش تولید علوفه، از بین رفتن ترکیب پوششی خاک، از بین رفتن گونه‌های درجه یک و هجوم گونه‌های مهاجم، سفت و فشرده شدن خاک، افزایش فرسایش خاک و افزایش روان‌آب و هدر رفتن خاک منجر می‌شود.

وی افزود: جلوگیری از کوچ زودهنگام و رعایت زمان استفاده از مراتع توسط جوامع محلی و عشایر، رعایت ظرفیت دام در مراتع از مهمترین راه‌ها برای جلوگیری از تخریب مراتع است  و در این راستا صدور کارت تردد برای عشایر و همچنین صدور بارنامه و مجوز برای عشایری که دارای مجوز چرای دام هستند، الزامی است 

بهزاد گفت: معرفی و صدور حکم قرقبان و نیروی محلی برای پیشگیری و برخورد قاطع با دامداران غیر مجاز و متخلف با همکاری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان‌ها، سازمان امور عشایر  و اطلاع‌رسانی در خصوص زمان و تقویم کوچ مورد تاکید است.

برنامه‌های سالجاری برای حفظ و احیای مراتع کشور

مدیرکل دفتر امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با اشاره به اهمیت بحث حفظ و احیا مراتع کشور گفت: اتمام ممیزی مراتع و صدور پراونه چرای با رعایت تمام شیوه‌نامه اجرایی بهره‌برداری از مهمترین برنامه‌های سالجاری سازمان جنگل‌ها و مراتع برای حفظ و احیاء مراتع است که تاپایان نیمه نخست سال، ممیزی مراتع به اتمام خواهد رسید.

وی بر تعیین تکلیف مراتع بلامعارض با توجه به شرایط که در فصل چهارم شیوه‌نامه اجرایی، تهیه و تصویب احاله مدیریت و نظارت بر اجرای طرح‌هایی مرتعداری چند منظوره و تلفیقی و استفاده از ظرفیت و مشارکت بهره‌برداران و بازنگری طرحهای موجود با هدف تهیه طرح مرتعداری تلفیقی به منظور افزایش توان اقتصادی بهره‌برداران و ایجاد تعادل بین دام و مرتع تاکید کرد و افزود: برنامه‌ریزی برای جمع‌آوری بذرهای مرتعی بومی و چندساله در عرصه‌های مرتعی با توجه به نوع گونه‌ها و بهره‌گیری از مجریان طرح‌های مرتعداری به صورت امانی و انعقاد قرارداد برای اصلاح و احیاء مراتع در دستورکار سالجاری قرار دارد.