سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

باران‌های موسمی، به یک باره ریزش می‌کنند و محل ریزش آنها به طور قاطع و حتمی شاید برای مردم قابل پیش‌بینی نباشد به طوری که در جمعه‌شب در میدان معلم شهرکرد باران شدید می‌بارید ولی ۳۰۰ متر آن طرف‌تر در خیابان ۱۷ شهریور نمی از باران فقط باعث خیس شدن خیابان‌ شده بود. 

درباره وقوع سیلاب در این فصل اما به گفته برخی از کارشناسان هواشناسی، به سبب اینکه خاک در فصل تابستان خشک است و اثرپذیری آب در آن بسیار کم است منجر به آبگرفتگی معابر و سیلاب می‌شود.

به عقیده این کارشناسان از آنجا که الگوهای بارشی در فصل تابستان تغییرپذیر است نمی‌توان خیلی زود شدت بارش‌ها را برای هریک از نقاط به طور قطعی پیش‌بینی کرد اما به تمامی کشاورزان توصیه می‌شود تا هر چه سریع‌تر نسبت به جمع‌آوری محصولات خود از جمله جو و گندم اقدام کنند.

در حالی که بخشی از مردم گرفتار سیلاب هستند و برخی از خانه‌های مردم تخریب شده است، مباحثی در فضای مجازی شکل گرفته است که عده‌ای سیلاب‌ها را ناشی ضعف عملکرد بندهای خاکی می‌دانند اما در آن سوی این بحث، عده‌ای معتقدند که وجود بندهای خاکی از گسترش سیلاب‌ها جلوگیری کرد.

عده‌ای اما، پا را فراتر از مباحث علمی پیرامون آبخیزداری و آبخونداری گذاشته‌اند و اجرای طرح‌های آبخیزداری را باعث نگهداشت آب در استان‌ها بالادست می‌دانند در حالی که به عقیده کارشناسان این طرح‌ها مانع از ورود مخرب سیلاب و فرسایش خاک و جمع شدن پشت سدها می‌شود.

ورود ۲۵۰میلیون مترمکعبی آب به پشت سدها

مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با تاکید بر مدیریت درست در بالادست سدها گفت: سالانه ۲۵۰ میلیون مترمکعب خاک در مخزن سدها وارد می‌شود.

هوشنگ جزی چندی پیش در شهرکرد افزود: اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوانداری و مدیریت جامع حوضه آبخیز یک راهکار برای جلوگیری از فرسایش خاک، جلوگیری از بروز سیل و ایجاد اشتغال پایدار، استفاده پایدار از منابع زیستی در حوضه کارون است که باید این مدیریت به یک مطالبه ملی تبدیل شود.

جزی با بیان اینکه حوضه آبخیز کارون بزرگ به عنوان نخستین حوضه است که سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور به عنوان یک حوضه بزرگ برنامه مدیریت جامع را در آن در حال اجرا دارد، گفت: حفاظت خاک، کنترل سیل، مدیریت منابع آب، پوشش گیاهی و جنگل‌های زاگرس در این برنامه در اولویت قرار دارد، تا از بالادست تا پایین دست حوضه آبخیز برنامه‌ریزی انجام شود.

وی اظهار داشت: سطح حوضه آبخیز کارون بزرگ ۶.۴ میلیون هکتار وسعت دارد و برای پایدار حوضه آبخیز در هفت استان کشور به یک انسجام بخشی نیاز است تا بتوان از همه ظرفیتها و سرمایه‌ها از جمله نیروی انسانی، منابع طبیعی و تسهیلات و توان مالی مردم و سرمایه های اجتماعی استفاده کرد.

مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با بیان اینکه حفاظت از منابع طبیعی کشور در سیاست‌های اصلی سازمان است، گفت: کشور ایران جز کشورهای برتر دنیا از نظر سرمایه طبیعی و اجتماعی است و با وجود سرمایه اجتماعی غنی در کشور برای جلوگیری از تخریب نیاز به اجرای مدل مدیریت جامع نیاز است.

فرسایش خاک در کشور ۱۶.۷تن در هکتار در سال است

جزی افزود:هم‌اکنون فرسایش خاک در کشور ۱۶.۷ تن در هکتار در سال و ۱۲۵ میلیون هکتار از عرصه‌های کشور دچار فرسایش آبی است که این میزان فرسایش خسارت سنگینی به منابع طبیعی وارد می‌کند.

وی با اشاره به اینکه نزدیک به ۵۱ میلیون نفر جمیعت کشور در مناطقی زندگی می‌کنند که در خطر و تهدید سیل قرار دارند ،گفت: هر ساله سیل خسارت‌های سنگینی به مردم و منابع‌طبیعی و تاسیسات وارد می‌کند که با  اجرای طرح مدیریت جامع حوزه آبخیز می‌توان این خسارتها را کاهش داد.

مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری به از بین رفتن آبخوان‌ها به دلیل برداشت بی‌رویه از چاه‌ها به عنوان یک معضل و عاملی برای افزایش فرونشست زمین اشاره کرد و گفت: در اراضی که فرونشست زمین اتفاق می افتد قابلیت کشت و کشاورزی از بین می رود و با تزریق آب به این اراضی نیز جبران خسارت نخواهد شد.

به گفته وی،هم اکنون فرسایش خاک ، فرونشست زمین، زمین لغزش، خشکسالی، ممنوعه شدن دشت‌ها در کشور مشهود و در حال گسترش است.

ضرورت آبخوان‌داری برای چهارمحال و بختیاری

کارشناسان دانشگاهی عقیده دارند که از آنجایی که ۸۵ درصد مناطق استان شیب‌دار است بارش‌ها به سرعت از استان خارج می‌شود از همین رو از طریق آبخوان‌داری و ایجاد چاله‌هایی در دشت‌ها می‌توان رواناب‌ها را مهار تا به تدریج جذب دشت‌ها شود.

این کارشناسان مسائل آب و خاک، به خطر افتادن سلامت انسان‌ها را از مهمترین پیامدهای خشکسالی در دشت‌ها می دانند و عقیده دارند، با پایین رفتن سطح ایستابی آبخوانها پدیده فرونشست رخ می‌دهد و این موضوع برای محیط پیرامون دشت‌ها خطرناک است و از سوی دیگر دشت‌ها به کانون ریزگردها تبدیل می‌شود و وزش باد ذرات سنگین از جمله مواد آلی را پخش کرده و بیماری‌های چشمی، حساسیت و آسم را ایجاد می‌کند.

آبخونداری و بندهای خاکی در سیلاب تابستانی چه نقشی ایفا کردند

یکی از نقدهایی که در خصوص سیلاب اخیر صورت گرفت این بود که آبخوانها و بندهای خاکی در مقابل سیلاب ویرانگر چه نقشی داشتند و آیا کاربردی در این زمینه داشته‌اند یا خیر؟

معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری گفت: در جریان بارندگی‌های روزهای اخیر موسوم به بارندگی مونسون، بیش از ۱.۵ میلیون مترمکعب آب از طریق سدها و سازهای آبخیزداری در آبخوان‌های استان نفوذ کرده است.

علی‌محمد محمدی روز یکشنبه در گفت وگو با خبرنگار ایرنا افزود: هم‌اکنون ظرفیت مخازن سدها، سازهای خاکی و سازه‌های آبخیزداری در استان ۱۵ میلیون مترمکعب است که در بارش اخیر حدود ۱.۵میلیون مترمکعب آب به آبخوان‌های استان نفوذ داده شد.

وی با اینکه سدهای خاکی از خسارت سیل و همچنین انتقال گل و لای به مناطق پایین دست جلوگیری می‌کند، گفت: در مناطقی که سدهای خاکی و طرح‌های آبخیزداری احداث شده و بارش سیل‌آسا در آن مناطق رخ داد، این سازها ۹۵ درصد گل و لای ناشی از سیل را مهار کردند که این مساله باعث کاهش خسارت سیل در سطح استان شده است.

به گفته وی، هم‌اکنون در استان سه هزار و ۲۰۰سازه آبخیزداری احداث شده که از این تعداد ۴۰۰ سازه گابیونی، ۱۰۰ سازه خاکی و پخش سیلاب و ۲ هزار و ۷۰۰ سازه سنگی و ملاتی است که ارتقاع این سازه‌ها بین ۲ تا هفت متر مربع است و در کنترل رسوب، مبارزه با فرسایش خاک، کنترل سیل و تقویت آبخوان اثرگذار هستند.

محمدی افزود: در بارش‌های اخیر یا بارندگی موسوم به مونسون که امسال وارد استان شد و در جاهای مختلف استان و کشور بارش رخ داد، در ۲ نقطه از مناطقی که طرح‌های آبخیزداری انجام شده از جمله بارده و شمس‌آباد شهرکرد منجر به سیل شد که تنها در سد خاکی بارده به دلیل سرریز کردن و سیل‌آسا بودن بارش، هنگام عبور آب از سرریز در قسمت دیوار سرریز تخریب ایجاد شد و تاج و بدنه سازه به لحاظ تراکم بالا خسارت ندیده است.

وی اظهار داشت: در پایین دست این سد خاکی ۵۰ هکتار اراضی کشاورزی واقع بود که با آبگیری این سازه جلوی خسارت‌های بیشتر ناشی از سیل در مناطق کشاورزی گرفته شد و به بخش عمده از اراضی کشاورزی و زیردست سازه خسارت وارد نشد.

معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی وآبخیزداری چهارمحال و بختیاری گفت: در حوضه آبخیز روستای شمس‌آباد شهرکرد نیز ۲ آبراهه احداث شده که در آبراهه‌ بزرگتر سازه خاکی احداث شده و سیل داخل مخزن جمع شد اما در آبراهه دیگر که سازه خاکی احداث  نشده بود منجر به خسارت شد.

به گزارش ایرنا، سامانه بارشی از شامگاه چهارشنبه در چهارمحال و بختیاری فعال و باعث جاری شدن سیل در پنج شهرستان این استان شد.

براساس پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی بارش باران تابستانه ناشی از فعالیت سامانه مانسون تا روز دوشنبه در چهارمحال و بختیاری تداوم دارد و هشدار سطح قرمز در این خصوص صادر شده است.